مذهب حنفی

نعمان بن ثابت، مشهور به ابوحنیفه، به سال 80ق در کوفه، به دنیا آمد و به سال 150ق در بغداد به دست منصور عباسی مسموم و کشته شد. وی 52سال در عصر امویها و 18سال در عصر عباسیها زیست. علاقه او به کسب علم و دانش او را واداشت تا در کنار تجارت به تحصیل و فراگیری علوم مختلف نزد استادان معروفی چون عاصم بن ابی الجنود، عطیة العرفی و حمادبن أبی سلیمان الاشعری بپردازد. در شخصیت ابوحنیفه دو نوع تحریف وارد شده است که این تحریفات یا از طرف دوستداران وی یا از جانب دشمنانش می باشد. احمد امین در ضحی الاسلام با بیان این مسئله می نویسد: طرفداران وی در شخصیت او چنان پیش رفتند که به جعل حدیث پرداخته و گفتند: از پیامبر(ص) نقل شده است که فرموده اند: «در امت من مردی خواهد بود به نام نعمان بن ثابت با کنیه ابوحنیفه که خداوند سنت مرا در اسلام با او احیا می کند.» و حتی بعضی از پیروانش ادعا کردند که تورات به ابوحنیفه بشارت داده است! در مقابل این احادیث جعلی روایات دیگری به شخصیت ابوحنیفه ضربه می زند تا او را در تاریخ بدنام و بی هویت سازد. ابوحنیفه یکی از آغازگران قیاس و استحسان است. در دوره او بحثهای کلامی داغی رواج یافت که به مشهور شدنش کمک شایانی نمود و نام او را پر آوازه ساخت. ابوحنیفه و اهل بیت(ع) یکی از ویژگیهای بارز در زندگی ابوحنیفه نوع برخورد و آرای وی درباره اهل بیت(ع) و امامان همعصر اوست. ابوحنیفه به گواه تاریخ خود اهل سنت، شاگرد با واسطه حضرت علی(ع) است که در ادامه تحصیلاتش از محضر مبارک امام محمد باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز کسب فیض نموده است، به گونه ای که خود به کرات اعتراف می کند: «لولا السنتان لهلک النعمان؛ یعنی اگر آن دو سال شاگردی حضرت امام صادق(ع) نبود، نعمان هلاک می شد.» در تاریخ زندگانی ابوحنیفه مواردی از طرفداری وی از اهل بیت(ع) را می یابیم که او را به شیعه اهل بیت بودن متهم می کند. از جمله آن موارد این است که او معتقد بود حضرت علی (ع) بر عثمان برتری دارد و خلافت از آن علی(ع) بوده است. همچنین در تمام جنگها حق با حضرت امیر(ع) بوده و دشمنانش حتی در جنگ جمل باغی و فاسق هستند. همین طور امام حسن(ع) را جانشین بر حق حضرت علی(ع) می دانست. ابوحنیفه در زمان خلافت منصور عباسی با حاکمیت جور بنی العباس بسیار مخالفت می کرد و از آنها بیزاری می جست تا جایی که به شورشهای علوی ضد عباسیها مانند زیدبن علی و نفس زکیه کمکهای مادی فراوانی کرد و از شهادت نفس زکیه همواره غمگین و ناراحت بود و اظهار تأسف می نمود. ابوحنیفه در سالیان آخرعمرش به دلیل روکردن منصب قضاوت از طرف منصور عباسی و تحریم کمک رسانی و یاری به دولت عباسی که نشانه تأثیر افکار حضرت امام صادق(ع) در این مورد است، به زندان افتاد و به سم کشته شد. از ابوحنیفه سخنانی در باب فضایل اهل بیت(ع) خصوصاً حضرت علی(ع) و امام صادق(ع) وارد شده که نشان دهنده علاقه وی به اهل بیت(ع)و ارادت خاص او به آنان است. از جمله از وی نقل می کنند که گفته است: «هو الامام علی(ع) احب الینا من عثمان» یا اینکه: «هیچ کس با علی جنگ ننمود مگر اینکه علی(ع)به برحق بودن اولی بوده است.» همچنین وی از حضرت امام صادق(ع) بسیار پرسش می نمود و با احترام فراوان تنها با جمله، «جعلت فداک یابن رسول الله» ایشان را مخاطب قرار می داد. همواره درباره ایشان می گفت: من دانشمندتر از جعفربن محمد(ع) ندیده ام. این ارادت به اهل بیت(ع) تا جایی بود که گفته شد وقتی حضرت امام صادق(ع) ابوحنیفه را از قیاس کردن منع کرد، او از این کار دست کشید، اما مدرسه و شاگردان وی به قیاس ادامه دادند. این بررسی کوتاه به خوبی روشن می کند که منزلت اهل بیت(ع) نزد ابوحنیفه کاملاً مشخص و مقبول و پذیرفته شده بوده است و وی همواره در صدد اتباع و پیروی از ایشان بوده، اما شرایط سخت و ظلم و ستم امویها و بعد عباسیها مانع از ابراز عقیده وی و دیگر مردم گشته است. ابوزهره درباره تمایل ابوحنیفه به اهل بیت(ع) می گوید: ان ابوحنیفه شیعی فی میوله و آرائه فی حکام عصره، ای انه یری الخلافة فی اولاد علی من فاطمة، و ان الخلفاء الذین عاصروه قد اغتصبوا الامر منهم و کانوا لهم ظالمین. گردآورنده:محمدحسین قاسمی شیری پی نوشت ملل و نحل آیةالله سبحانی ملل و نحل شهرستانی