کلام جدید
مسائل فلسفه دین را به دو دسته تقسیم مىکنند: 1. مسائل درون دینى، 2. مسائل برون دینى. مسائل درون دینى یعنى مسائلى که متدینان به ادیان و مذاهب به آنها اعتقاد دارند و به کتابهاى مقدس ادیان مستندند. البته، فیلسوف دین از میان این مسائل، به عناصر مشترک بین ادیان مىپردازد. بخشى از مسائل درون دینى عبارتند از: اعتقاد به موجودى فراتر از ماده و مادیات، جاودانگى روح، آفرینش موجودات از عدم، ماهیت روح، هدفمند بودن جهان، وحى، مسأله شد و مانند آنها.
علم کلام مانند سایر علوم، در رشد تاریخى خود به تدریج داراى مسائل جدید مىشود، به گونهاى که در هر دوره تاریخى از آن، نسبت به دو دوره سابق جدید است و نسبت به دوره لاحق قدیم. این معنا از تجدد پذیرى کلام مورد نزاع نیست و انکار آن خلاف بداهت تاریخى است، آنچه مورد بحث است، تحولى است که بر یقین معرفتى خاص دلالت دارد. با توجه به این معنا است که از کلام جدید سخن گفته مىشود.
مراد از دین ـ در این نوشتار - متون مقدس دینى است و منظور از قرائت هاى مختلف از دین، برداشت هاى متفاوت از متون دینى مانند قرآن و سنّت در اسلام، عهدین در مسیحیت، عهد عتیق و تلمود در یهود، اوپانیشادها در هندو، اوستا در زردشت و.... البتّه باید توجه داشت که مراد از متن دینى تنها متن نوشتارى نیست; گفتار و سیره ى عملى پیشوایان دین نیز از متون دینى شمرده مى شود. با این مطلب روشن مى شود که پلورالیسم دینى ناظر به کثرت ادیان است;
با توجه به تفکیک دو روى کرد مفسّر محور و مؤلّف محور روشن مى گردد که اختلاف و تکثر تا بى نهایت، نزد مفسّر محوران، امرى طبیعى و حتّى لازم است; ولى مؤلّف محوران که دخالت پیش دانسته هاى تطبیقى مفسّر را روا نمى دارند، تنها به تکثر معقول و ضابطه مند قرائت ها تن در مى دهند. حال این پرسش مهم مطرح مى گردد که با توجه به معیار و منطق ضابطه مند، مؤلّف محوران در فرایند تفسیر، چرا جلوِ قرائت ها و برداشت هاى محدود گرفته نمى شود و همه ى عالمان دینى به اجتهاد یک سان و فهم واحد نایل نمى گردند؟