حتی دشمنان حسین(ع) هم نتوانسته اند به حرکت ایشان ایراد عقلی وارد کنند/ زمینه را برای شنیدن نقد و نظرات مخالف هم فراهم کنیم/برای رشد و شکوفایی علمی نیازمند سعه صدر در دانشگاه ها هستیم/ به اساتید و دانشجویان فرصت لازم را برای ارائه دیدگاههایشان بدهیم

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها (مأوا)، حجت الاسلام والمسلمین محمدیان در جلسۀ معارفۀ مسئول جدید نهاد رهبری در دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن اشاره به ضرورت تحول در علوم انسانی، برخی از مبانی اسلامی که می توانند به عنوان مبانی علوم قرار گیرند را برشمرد و افزود: «ما فقط دین را امر مقدس نمی دانیم، بلکه عقل و تجربه نیز مقدس هستند زیرا همه را موهبت الهی می دانیم. همان خدایی که دین را برای سعادت بشر فرستاده است، عقل و تجربه را هم در اختیار انسان قرار داده است تا مراتب کمال را بپیماید»

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها در این مراسم گفت: در ابتدا، به مناسبت اول محرم و حضور در دانشگاه علامه طباطبایی نکته ای راهگشا از علامه طباطبایی(ره) تقدیم می کنم. از شاگردان ایشان نقل شده است که جناب علامه(ع) می فرمودند: «برای هر کسی که باب کشف و شهود و ارتباط با ملکوت هستی باز شده است، یا در هنگام تلاوت قرآن بوده است و یا در هنگام توسل به سید الشهداء (ع) بوده است.» همچنین علامه(ره)، از استاد عرفانشان مرحوم قاضی(ره) نقل می کردند که مقامات بالای توحیدی فقط از طریق امام حسین(ع) قابل دستیابی است

اسلام با قرائت اهل بیت(ع) و جریان کربلا، عقلانى ترین پیامها را تقدیم بشریت کرده
وی افزود: یک جریان اجتماعى به هر میزان که از پشتوانۀ عقلى و حمایتهاى منطقى و خردورزانه برخوردار باشد، امکان بقا و ادامه حیات آن بیشتر خواهد بود و مدت بیشترى را در تمدن بشرى حضور خواهد داشت، مکتب اسلام با قرائت اهل بیت(ع) و بالاخص جریان کربلا، عقلانى ترین و خردپذیرترین پیامها را تقدیم بشریت کرده است و به همین دلیل بقاى آن نیز تضمین شده است.

حجت الاسلام والمسلمین محمدیان ادامه داد: عقلانیت در مکتب اهل بیت(ع) موج می زند و حقانیت آن را به وضوح اثبات مى کند، تا آنجاکه با استفاده از معارف آن بزرگواران قاعده اى تاسیس شده است که: «کُلّما حَکَمَ بِهِ العَقْل حَکَمَ بِهِ الشّرْع» که مسلماً مراد از عقل، همان اندیشه هایى است که قابل اثبات از طریق برهانهاى عقلى و استدلالهاى منطقى باشد و عقل مبرهن بشمار رود.

حتی دشمنان حسین(ع) هم نتوانسته اند به حرکت ایشان ایراد عقلی وارد کنند/ عقلانیت یک مکتب زمینۀ بقاء دراز مدت آن را فراهم می کند

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص بارز و اشکار بودن حقانیت امام حسین (ع) در واقعه کربلا گفت: حقانیت امام حسین(ع) به قدرى روشن و بدیهى بود که دشمنان حضرت نیز متوجه این حقانیت بودند و از نظر عقل و خرد، هیچ ایرادى نمی توانستند بر این حرکت وارد نمایند، و تاکنون نیز با گذشت سالیان طولانى ایرادى بر آن گرفته نشده است و این یک موفقیت بسیار بزرگ براى یک مکتب و رهبرى آن بشمار می رود که مقدمات جاودانگى و یا بقاى دراز مدت یک مکتب را فراهم مى آورد.

وی افزود: تا مکتبى از عقلانیت کامل برخوردار نباشد این چنین حقانیتى را نمی تواند در اذهان مردم ایجاد نماید و اگر چند صباحى نیز موفق شود، در دراز مدت واقعیت آن آشکار مى گردد و میزان حقانیت آن روشن می شود، اما حرکت امام حسین(ع) در طول چندین قرن، هیچ لکۀ تردیدى بر رخسارش ننشسته و همۀ حق طلبان و آزاداندیشان، از آن به نیکى یاد کرده و قیام حضرت را ستوده اند.

عشق و محبت توأم با پشتوانۀ قوى عقلانى، قدرتى در حد اعجاز از خود نشان می دهد
حجت الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: عقل و خرد محدوده خاصى در هدایت و جهت دهى رفتار انسان ها دارد و چنین نیست که تمام شخصیت انسان تابع عقل وى باشد. به عبارت دیگر، انسان وراى فکر و اندیشۀ خود و دریافت هاى عقلانى ای که دارد، تحت تاثیر قواى دیگرى نیز هست که در تصمیم گیریها، آنها بیش از قدرت عقلانى انسان، نقش ایفا می کنند.

وی ادامه داد: پدیدۀ عشق و محبت-که از اسرارآمیزترین جنبه هاى شخصیت آدمى است و هنوز ابعاد زیادى از آن ناشناخته مانده است- بر عقل و خرد آدمى غالب بوده و در بسیارى از موارد زمام امور آدمى را در دست دارد. حالا اگر این عشق و محبت با عقل و اندیشه هماهنگ بوده و از پشتوانۀ قوى عقلانى نیز برخوردار باشد، قدرتى در حد اعجاز از خود نشان می دهد و کارهاى فوق العاده بزرگ و حتى محیرالعقول انجام می دهد.

یکى از رازهاى جاودانگى جریان کربلا، در توأم بودن عقل و عشق است
نماینده رهبر معظم انقلاب در دانشگاه ها افزود: جریان کربلا از دو عنصر عقل و عشق به حد کافى و جامع برخوردار بوده و به همین دلیل جاودانه شده است و این چنین شاداب و توانمند در طول تاریخ به حرکت خود ادامه داده است، و قطعاً یکى از رازهاى جاودانگى آن در همین توأم بودن عقل و عشق است. اگر این دو جنبۀ عقل و عشق در کربلا بدرستى تحلیل و شواهد آن به روشنى بیان شود مطمئناً راز جاودانگى کربلا گشوده خواهد شد.

وی گفت: بذر محبت امام حسین(ع) توسط رسول خدا(ص) در دلهاى مسلمانان کاشته شد و به دست مولى الموحدین على(ع) پرورش یافت و در کربلا با خون سیراب شد و در سایۀ «مظلومیت» میوه داد. مؤمنان در طول چهارده قرن از میوه هاى این شجرۀ طیبه استفاده نموده اند و هنوز میوه هاى فراوانى از این درخت باقى است که آیندگان از آن بهره مند خواهند شد.

دانشگاه علامه قلۀ علوم انسانی کشور است و انتظار بیشتری در جهت تحول علوم انسانی از آن می رود
حجت الاسلام والمسلمین محمدیان در خصوص دانشگاه علامه طباطبایی که در حوزه علوم انسانی فعال است افزود: دانشگاه علامه طباطبایی، مهمترین مرکز علوم انسانی کشور است و انتظار بیشتری برای نقش آفرینی در تحول علوم انسانی از این دانشگاه می رود.

وی تصریح کرد: دانشگاه علامه، قلۀ علوم انسانی کشور بشمار می رود و به همین مناسبت، بیشترین امید برای تحول در علوم انسانی نیز به این دانشگاه است و با وجود سرمایۀ انسانی ارزشمندی که در میان استادان این دانشگاه وجود دارد دستیابی به این امید دور از انتظار نیست.

وی افزود: عنصر کلیدی در موضوع تحول در علوم انسانی تبیین «مبانی اسلامی» برای این علوم است که به منزلۀ روح، برای کالبد علوم خواهد بود و بیشترین نقش را در تحول علوم انسانی ایفا خواهد کرد.

برخی از مبانی اسلامی که می توانند به عنوان مبانی علوم قرار گیرند:
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تحول در علوم انسانی گفت: در مباحث مرتبط با تحول در علوم انسانی این مطلب زیاد تکرار می شود که اگر مبانی علوم، مبانی اسلامی باشد آن علوم اسلامی خواهند بود. به راستی مبانی اسلامی چیست که می توانند به عنوان مبانی علوم قرار گیرند؟ برخی از این مبانی عبارتند از عقل، تجربه، پذیرش علل غیرمادی، نگاه قدسی به علوم داشتن، اهتمام به زندگی دنیا و آبادسازی آن.
عقل، هم از منابع علم است و هم از منابع دین

حجت الاسلام والمسلمین محمدیان در خصوص موضوع عقل از مبانی اسلامی علوم گفت: عقل حجت خداست و علاوه بر اینکه یکی از منابع علم تلقی می شود، از منابع دین هم بشمار می رود. و البته اصولی برای معتبر بودن عقل داریم که همگی قابل استدلال و دارای منطق روشن است.

وی افزود: در منابع دینی از عقل به عنوان «حجت باطنی» یاد شده است که در مقابل انبیاء که «حجت های ظاهری» هستند مطرح است. و تصریح شده است که عقل محور عبودیت می باشد: «الْعَقْلُ؛ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ»(المحاسن، ج1، ص195) و به عنوان یک قاعده، اثبات کرده اند که «کُلّما حَکَمَ بِهِ العَقْل حَکَمَ بِهِ الشّرْع». البته تعریف دقیق عقل و چارچوب های آن و کارکردهای نظری و عملی آن، نیازمند بحث های جدی و گسترده است که باید در حوزه ها و دانشگاه ها مورد توجه قرار گیرد.

به دنبال تعطیل کردن تجربه های بشری نیستیم
نماینده رهبر انقلاب در دانشگاه ها در خصوص تجربه به عنوان مبنا اسلامی علوم افزود: تجربه نیز یکی از منابع علم است و تحت شرایطی نتایج آن معتبر خواهد بود. در کنار عقل به تجربه نیز توجه داریم و به دنبال تعطیل کردن تجربه های بشری نیستیم. چشم و گوش و بقیه حواس را خداوند به انسان داده است و در قبال آنها مسئولیت نیز خواسته است. البته محدودیتهای حواس انسانی برای همگان روشن است و با رعایت آن محدودیتها، تجربه نیز حجیت دارد و مورد استفاده قرار می گیرد.

علم غیردینى به جز علل مادى، هیچ علتى را نمی پذیرد
وی افزود: در شناخت طبیعت، علاوه بر اتکا به علل مادى به علل غیر مادى نیز تکیه مى‏کنیم و بین این دو نوع علل، رابطه برقرار کرده و یک نگرش کل نگرانه ایجاد می کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین محمدیان گفت: یک شاخص بسیار روشن در تفکیک علم دینى با علم غیردینى، پذیرش علل غیرمادى (و البته با منطق خاص و روشن و داراى چارچوب مشخص براى درک علل غیر مادى) است یعنی علم غیردینى هر علمى هست که جز علل مادى علتى را نمى‏پذیرد.

وی تأکید کرد: در این زمینه، وحى مهمترین منبع براى درک علل غیرمادى است و عقل نیز در مواردى علل غیرمادى را درک مى‏کند.

فقط دین را مقدس نمی دانیم، بلکه عقل و تجربه نیز مقدس هستند
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها در خصوص نگاه قدسی به علم گفت: تلاش دین و انبیاء بر این بوده است که در گام اول در نگاه دانشمندان تغییر ایجاد کنند و بینش توحیدى را براى آنها تبیین نمایند و در گام دوم در نیت و اهداف آنها تغییر ایجاد کنند و همۀ تلاش آنها را در مسیر قرب به خداوند و اجراى دستورهاى الهى قرار دهند و در گام سوم محصول کار آنها و علوم تولید شده را در جهت مصالح دنیا و آخرت انسانها قرار دهند. البته انبیاء اهداف دیگرى نیز داشته‏اند که باید بطور کامل احصاء گردد!

وی افزود: بنابراین، ما فقط دین را امر مقدس نمی دانیم، بلکه عقل و تجربه نیز مقدس هستند زیرا همه را موهبت الهی می دانیم. همان خدایی که دین را برای سعادت بشر فرستاده است، عقل و تجربه را هم در اختیار انسان قرار داده است تا مراتب کمال را بپیماید.

اهتمام به زندگی دنیا و آبادسازی آن
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: دین هم براى دنیا و هم براى آخرت انسانها برنامه دارد، هم دنیا را آباد مى‏کند و هم آخرت را تامین مى‏نماید. قرآن با صراحت به دنبال آبادی دنیا هم هست، می فرماید: «هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها»(سورۀ هود، آیه61) و اگر می گوید تمام هستی مسخّر انسان است «سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ» (سورۀ جاثیه ، آیۀ 13) برای این است که انسان از همه امکانات موجود در جهان آفرینش استفاده کند و پیش برود.

وی افزود: در گذشته دانشمندان بزرگ ما همچون ابن سینا، در کنار فلسفه و الهیات به طبیعیات و ریاضیات نیز می پرداختند و متاسفانه در دوره هایی جامعه اسلامی از علوم طبیعی غافل شد و در نتیجه گرفتار عقب ماندگی شد و غربی ها توانستند بر این جوامع سلطه یابند.

زمینه را برای شنیدن نقد و نظرات مخالف هم فراهم کنیم
حجت الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: اهل معرفت می گویند: تکرار در تجلیات خداوند محال است. یعنی دو چیز مثل هم و دو انسان مثل هم نیافریده است و همه مظهرِ «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ» هستند.

وی تصریح کرد: در محیط های علمی بیش از هرچیزی نیازمند سعۀ صدر و افزایش آستانه تحمل هستیم تا شاهد رشد و شکوفایی علمی باشیم. به اساتید و دانشجویان فرصت لازم را برای ارائه دیدگاههایشان بدهیم و زمینه را برای شنیدن نقد و نظرات نقطه مقابل هم فراهم کنیم. مسئولیت مدیران دانشگاهی و نهادی برای این زمینه سازی بیش از دیگران است.

از دلایل عدم موفقیت کرسی های آزاداندیشی دانشجویان «فقدان الگوی مناسب» است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: ما در برگزاری کرسی های آزاداندیشی در میان دانشجویان موفقیت زیادی کسب نکرده ایم و یکی از دلایل آن «فقدان الگوی مناسب» برای برگزاری این کرسی هاست. اساتید دانشگاه می توانند این الگو را ارائه کنند و با افزایش آستانه تحمل در برابر دیدگاههای مختلف و شنیدن سخنان متفاوت، به دانشجویان یاد دهند که با نظرات مخالف چگونه برخورد کنند.